Yaylı pimler, sektörde pek çok farklı isimle anılabiliyor ve ayrıca pek çok farklı tasarımla karşımıza çıkabiliyor. Bunlardan bazılarının daha fazla güvenlik ve kullanım kolaylığı sunduğunu görüyoruz…
Basit bir yaylı pime baktığınızda, aklınızda neler canlanıyor? Traktöre bağlantılarını güvenle sağlamak için yararlandığımız kullanışlı bir alet mi? Kolayca bir kenarda unutulup kaybolabilen bir parça mı? Yoksa dikkatsiz eller için bir parmak kapanı mı? Bunların hepsi ve daha fazlası anlamına gelen yaylı pimler, genellikle akla yatkın olmayan yükler altında bile sızlanmadan işini yapar. Bir yaylı pimin tipine, güvenlik düzeyine ve dayanıklılığına ne kadar önem vermeniz gerektiğini ise elbette pimin yaptığı iş belirleyecektir. Bir dönüş cıvatasında emniyet mandalı olarak kullanılan ikinci pimi kaybederseniz dünyanın sonu gelmiş sayılmaz. Ancak, traktörün arkasına bir ters çevrilebilir pulluk takılıyken, askı kolundaki bir pim ortadan kaybolursa, karşılaşacağınız sonuçlar iç açısı olmayabilir. Böyle bir durumda, mümkün olan en kaliteli pimleri kullanmakta fayda var. Ayrıca, satın almadan önce mutlaka denemelisiniz: Sabitleme yayı sıkıca kapanıyor mu? veya örneğin mısır saplarına, çalılara ya da üzerinden geçeceğiniz başka şeylere sürtündüğünde kolayla yerinden kalkıyor mu? Bu noktada, bazı pimlerde yer alan kademeli kilitleme sistemlerinin, tek kademeli sistemlerden kesinlikle daha güvenli olduğunu söyleyebiliriz. Güvenlik meselesiyle devam edecek olursak, yaylı pimin boyutu ve şeklinin, kullanım alanına uygun olması da çok önemli. Bu konuda size yol göstermesi için, pimlerin mil çapı ve uzunluğunu, yay çapını ve belli bir pim için uygun delik ölçülerini belirleyen DIN 11023 standardını incelemeniz fazlasıyla yeterli. Markaya bağlı olarak, farklı ölçü standartlarında pimler bulunabildiği gibi, DIN standardındaki listede yer almayan sertleştirilmiş çelik ve paslanmaz çelik malzeme seçenekleri de mevcut. DIN 11023’ü inceledikten sonra, Claas, John Deere, Rübig ve Simtecx gibi markaların sunduğu modellere göz atabilirsiniz.
CLAAS YAYLI PİMLERİ
Renault dönemine kadar uzanan bir tasarım. Pimin yay kısmı, pim ön yüzüne kapanmak yerine, pimin arka tarafına geçerek kilitleme sağlıyor. Yerinden çıkarmak için öncelikle emniyet halkasını bastırarak aşağı indirmek gerekiyor ve bu da pimin istenmeden yerinden çıkmasını güçleştiriyor. Halka kesiti 3,6 mm ve ihtiyaç duyulan baskı kuvveti de çamaşır mandallarında kullanılana benzer küçük bir yay tarafından temin ediliyor. Pim kapandığında, halkanın alt kısmı, pim gövdesi üzerindeki bir girintiye oturuyor. Kullanımı çok sade ve kolay olsa da, ilk kez karşılaşanların bu işleyişi bir anda çözememesi mümkün: Yapılması gereken tek şey, yukarıdan bastırarak emniyet halkasının pim gövdesinden aşağı düşmesini ve açılmasını sağlamak. Klasik tasarım kadar kullanım kolaylığı sunmadığı açık olmakla birlikte, daha güvenli olduğu kesin.
RÜBİG YAYLI PİMLERİ
Avusturyalı üretici Rübig, DIN standardına uygun pek çok farklı pim tasarımına sahip. Burada, ürün serisindeki üst düzey sıcak dövülmüş modellerden iki örnek görüyoruz: uzun ömürlü “Safety [Güvenlik]” modeli (pim gövdesindeki çentikle ayırt edilebilir) ve biraz daha ucuz olan, çentiksiz “DIN Yaylı Pim”. Her ikisinde de bir güvenlik zincirinin takılabileceği delik bulunuyor. Zincir kullanımı, pimlerin yanlışlıkla yerinden çıkmasını güçleştirse de, günlük kullanımda biraz sorun çıkarmaya aday. Her iki modelde de iki kademeli kilitleme sistemi bulunmamakla birlikte, “güvenlik” çentiğinin bu anlamda bir miktar katkı sağladığı ortada. Bu pimleri kapatmak gayet kolay. Öte yandan, çentikli modeli açmak epey meşakkatli. Açarken bir yandan çentikle, bir yandan da emniyet halkasıyla uğraşmanız gerekebiliyor. Teknik tabloya göre, gövde çapı 6 mm olan bir pimi açmak için 80-130 N (8-13 kg) kuvvet uygulamanız gerekiyor. Bazen bu işi parmaklarınızla halledebilirsiniz, ancak kimi zaman alet kullanmanız da gerekebilir. Pimin tasarımı, yolda kazayla açılmasını güçleştirmekle birlikte tamamen engellemiyor. Çentiksiz model ise çok daha kolayca açılabiliyor. Dolayısıyla, artısı ve eksisini birlikte düşünmek gerekiyor.
JOHN DEERE YAYLI PİMLERİ
John Deere traktör bağlantılarında bazı noktaları sabitlemek için kullanılan bu sıcak dövülmüş yaylı pim modeli, basit anahtarlık tasarımını kullanıyor. Kullanımı çok basit değil ve elleriniz soğuktan donmuşsa ya da eldiven takıyorsanız işlerin daha da zorlaşması mümkün. Pimi sabitlemek için, gövdeyi yuvaya yerleştirdikten sonra halkanın alt ucunu tutup aşağıya doğru çekmeniz, halka açık uçlarından birini pim gövdesinin alt ucundaki deliğe geçirmeniz ve sonrasında da kendi kendine kapanana kadar bir miktar döndürmeniz gerekiyor. Ancak, bir kere yerine taktığınızda, kazayla yerinden çıkacağı konusunda endişelenmenize pek gerek kalmıyor. Emniyet halkasının 2 mm’lik kesiti mecburen biraz ince tasarlanmış durumda ve bu nedenle ani yükler karşısında rakip modellere göre daha narin. Hatta test ettiğimiz sırasında bir tanesinin kırıldığını belirtmeliyiz.
SIMTECX SX3
İşte burada yeni bir şeyler karşı karşıyayız. Patentli Simtecx SX3, çok kademeli kilitleme sisteminin getirdiği kullanım güvenliğine ek olarak, pimin parmaklarınızı kapması tehlikesini de ortadan kaldırıyor. Klasik tasarım anlayışından oldukça farklı: Pimin baş kısmında eğimli yüzeye sahip, oyuklu bir bölüm var. Emniyet halkası asimetrik bir şekle sahip ve pim gövdesindeki çentik de yine eğimli. Pim açık durumda ve takılmaya hazırken, emniyet halkası, pim başındaki eğimli yüzeye yaslanıyor. Bu durumdayken halkanın kapanıp parmağınızı sıkıştırması mümkün değil. Pimi kilitlemek için, halkayı sağa doğru bir miktar çekip aşağı itmeniz yeterli. Halkanın sağ tarafı, bu işlem sonucunda pim başından kurtuluyor, pim yukarı çıkıyor ve halka da gövde üzerindeki çentiğe oturuyor. Kapandıktan sonra, 200 N’luk bir kuvvet bile uygulasanız SX3’ü bastırarak ya da döndürerek açmanız mümkün değil. Kilidi açmak için pim başını aşağı bastırmanız ve halkayı yukarı kaldırmanız gerekiyor. Halka, özel asimetrik şekli sayesinde, yukarı kaldırılırken pimin takılı olduğu mile sürtünerek yukarı hareket ediyor ve pim başından kurtuluyor. Böylece pim kilidi açılıyor ve “üst” konumda sabit kalıyor. Tüm bu akıllı tasarım, kullanım alanına uygun ebatta bir SX3’ün seçilmesini gerekli kılıyor. Mil çapına veya delik boyutuna uygun olmayan bir yaylı pim kullanıldığında, işler sarpa sarabilir. Uygun olmayan bir mil üzerinde kilitlenen pimi açmanın tek yolu ise halkayı pim başından uzaklaşacak şekilde itmek ve bu da pek kolay bir iş değil.
